30 minuto lang ang pagahahatid ng babala sa pagkasira ng dam

Mapa ng mga mapaminsalang lindol sa Pilipinas

CALUMPIT, Bulacan—Tinatayang aabot lamang ng 30 minuto ang pagpahatid ng babala ang National Power Corporation (Napocor) sa kapitolyo kung sakaling masisira ang Angat Dam at raragasa ang tubig pababa.

Ito ang pahayag na may paniniyak ng mataas na opisyal ng Napocor kaugnay ng posibilidad na mawasak ang dike ng dam sanhi ng malakas na lindol na ihahatid ng inaasahang paggalaw ng west valley fault line.

Layunin ng pahayag na maibsan ang pangamba ng mga Bulakenyong nakatira sa kahabaan ng Ilog Angat kung saan ay inaasahang raragasa ang tubig na bubulwak mula sa dam.

Bukod dito, layunin din nito na higit namaipaunawa sa mga mamamayan ang kahalagahan ng paghahanda at pagkilos ng akma sa panahonng pananalasa ng kalamidad na maghahatid ng trahedya.

Ayon kat Inhinyero Romualdo Beltran, hepe ng Dams, Reservoir and Flood Forecasting Division ng Napocor, bahagi ng paghahanda sa posibilidad na pagkasira ng dam sanhi ng lindol ay ang pabuo ng emergency action plan (EAP).

Nilinaw niya na ang isinasaad ng EAP ay ang pagtatalaga ng  EAP coordinator o tagapag-ugnay sa Napocor at sa kapitolyo.

Napocor's Beltran (L), and NIA's Felix Robles (R)

Ang magsisilbing EAP coordinator ng Napocor ay ang general manager ng Angat River Hydro Electric Power Plant (Arhepp) na si Inhinyero Rodolfo German, samantalang may itatalaga rin sa kapitolyo.

Ayon kay Beltran, simple ang batayan ng pagpili kay German.  Ito ay dahil “lagi siyang nandoon sa Hilltop” kung saan matatagpuan ang pasilidad ng dam at Arhepp.

 Ipinaliwanag ni Beltran na kung sakaling lilindol ay agad na magsasagawa ng pagsusuri ang mga tauhan ng Napocor sa kalagayan ng pasilidad ng dam, partikular na sa mga istraktura o dike.

Kung may matutukoy na damage o sira na magdudulot ng panganib sa kalagayan nito, sinabi ni Beltran na agad magpapahatid ng babala si German sa kapitolyo.

“Madali lang yun, basta na-identify yung imminent danger, mabibigay agad ng warning, matagal na doon ay 30 minutes,” ani Beltran.

Ayon kay Beltran, ang paghahatid ng babala sa kapitolyo ay sa pamamagkitan ng fax machine, telepono ar radio communications na ang mga sistema at imprastraktura ay pinauunlad na.

Kasunod nito ay ang madaliang paghahatid ng babala sa kapitolyo sa bawat bayang tinatayang masasalanta.

Kaalinsabay nito, dagdag ni Beltran ay ang pagpapatapon ng tubig mula sa dam ng Napocor.

“To reduce possibility of greater disaster, magrerelease ang Napocor ng tubig sa dam,” ani Beltran.

Ipinaliwanag niya na ito ay magaganap kung matatapat na malalim ang tubig sa dam sa panahon ng paglindol.

Kung mababa naman ang tubig sa dam, hindi na sila magpapatapon.

“It was meant to ease pressure on the dike damaged by earthquake,” aniya.

Batay sa naunang pahayag ng dam safety expert na si Inhinyero Roderick Dela Cruz, kapag lumindol, may posibilidad na magkabitak ang dike ng dam at tatagas ang tubig.

Ang bitak na ito na tinatagasan ng tubig ay tinatawag na “piping”; at maaaring pagsimulan ng mas malaking sira dahil patuloy na pagdaloy ng tubig.

Ito ay nakakatulad ng mga balong sa mga pilapil ng bukid o palaisdaan na sa una ay maliliit at makikipot lamang, ngunit kapag napabayaan ay lumalaki at nagiging sanhi ng pagguho ng pilapil.

Ayon kay Dela Cruz na nagmula sa bayan ng Hagonoy ngunit kasalukuyang nagtatrabaho sa southern California Edison sa Amerika, malaki ang posibilidad na magkaroon ng “piping” sa dike ng Angat Dam kung lilindol ng malakas.

Ito ay dahil sa ang mga higanteng dike ng dam ay “rock and earth-filled’ o yari sa pinagpatong-patong ma malalaking tipak ng bato na may nakasiksik na lupa.

Ngunit batay sa kanyang pag-aaral, mas matibay ang rock and earth-filled dam kumpara sa mga dam na yari sa manipis na kongkretrong dike.

Ito ay dahil sa kapag nagkabitak ang kongkretong dike, mahirap ng kumpunihin iyon.

Inayunan ito ni Beltran at sinabing “yung mga rock and earth-filled dike ay naghe-heal” o nagsasara ang butas lalo na;’t mahina ang daloy ng tubig mula sa loob palabas.

Hinggil naman sa mga balitang “may crack” o bitak ang dam, sinabi ni Beltran na hindi iyon totoo.

Ipinaliwanag niya na ang nakikitang dumadaloy na tubig sa paanan ng dike ng dam ay bahagi ng tubig na kumakatas mula sa loob.

Hindi ito nangangahulugan na may bitak ang dam, sa halip ay natural na sitwasyon iyon para s amga katulad na dike.

Sa mas nauna ring pahayag sinabi ni Inhinyero German na hindi sila nagpapabaya sa pagbabantay sa katas ng tubig sa paanan sa dam.

Iginiit niya na delikado lamang ang kalagayan ng dam kung ang kumakatas na tubig sa paanan at lalabo.

Ang pagbabantay sa katas ng dike ng dam ay isa ring batayan ng Napocor matapos ang paglindol.

Ang paglabo ng kumakatas na tubig sa paanana ng dam, ayon kay German ay indikasyon o nangangahulugan na may nasira sa loob ng dike.(Dino Balabo)